Waarde is bedrieglijk. In de discussie over belastingen is er éen ding dat nooit verandert. De focus op hoe veel we betalen. Iets meer dan de helft van onze inkomsten, in België. Per definitie de grootste hap uit ieders budget. Bizar dan, dat het zelden gaat over wat we er mee kopen. Gesprekken tussen werkgevers en vakbonden lopen vast in denken over goedkope werkkrachten, snellere, of hogere pensioenen. Opnieuw gaat de discussie over het zwakste broertje van alle cijfertjes: geld. Maar dat is niet de enige barometer van waarde.
Stelling: mensen zijn niet geïnteresseerd in geld. Of in hoe belachelijk duur iets is. Een smartphone. Een auto. Een huis. Entertainment. Mode. Bewijzen van excessen die een moderne maatschappij velen van ons gunt. We geven er met plezier geld aan. We betalen zelfs massaal extra voor telefoons die ons een beter gevoel geven dan andere, goedkopere modellen. De meerwaarde van mensgericht ontwerp heet dat.
Misschien moeten we de overheid wel volledig afslanken en de markt haar werk laten doen. Misschien moeten we naar een maatschappijmodel waarin we zo weinig mogelijk belastingen betalen en de vrije keuze hebben tussen de beste aanbieders voor gezondheidszorg, infrastructuur en vervoer. Klinkt aanlokkelijk, maar het is geen oplossing. Een grote groep mensen valt dan uit de boot. En eigenlijk wil niemand dat écht. Privatisering en verlaging van belastingen is een soort knee-jerk reactie op een probleem dat een nieuwe definitie nodig heeft.
Een mensgerichte overheid
Tijd voor een nieuw denkkader. Eentje dat vertrekt vanuit een visie. En waarbij de gesprekken niet gaan over geld, maar over dienstverlening en mensgerichtheid. Technologie bijvoorbeeld, kan veel dingen goedkoper en efficiënter maken. Een ander uitgangspunt is dat technologie dingen beter moet maken voor alle mensen die er mee in aanraking komen.
Een voorbeeldje. Sociale secretariaten worden software-bedrijven. De mensen die er werken moeten inderdaad geen documenten meer overtypen. In plaats daarvan beantwoorden ze elke dag een emmertje mails. Want de administratie blijft exact even complex, alleen wat digitaler, omdat het hip is. We ontslaan wat volk omdat we technologie hebben. Minder mensen doen uiteindelijk even veel werk, en kijk daar, exact niks bereikt. Een negatieve spiraal die iedereen frustreert, want er was veel energie en change management voor nodig. En het resultaat is een situatie die niet beter is.
Neen, dan kunnen we beter even duur blijven en de focus leggen op een andere vraag: hoe maken we het makkelijk? Moet een sociaal secretariaat überhaupt bestaan? Is het geen symbool van een overdreven complex systeem?
Of wat dacht je van iemand met een goed idee die zelfstandig wil worden in België? Ik kan het aantal verhalen niet bijhouden van mensen die het verschil tussen BTW, belastingen, voorafbetalingen van voorgaande, sociale bijdragen, gemeentebelasting en roerende voorheffing door elkaar slaan. En krijg ik nu eigenlijk een pensioen of niet? Of de mensen die van de boekhouder kosten moeten maken, dat doen en een jaar later met een cashflowprobleem zitten. Dat ligt niet aan die mensen, dat ligt aan de complexiteit van het systeem.
Straks hebben we een kluwen aan data, open en gesloten. We hebben state-of the art technologie, de beste ontwikkelaars en ontwerpers ter wereld. Wat gaan we met al die dingen doen, al racend naar de tweede helft van de 21ste eeuw? Gaan we vastlopen in een discussie over geld? Of formuleren we een visie, houden we op met een polemiek over futiliteiten en maken we ons klaar voor een maatschappij die een economische schok kan verwerken omdat ze aan de basis goed in elkaar zit?
Ik kijk alvast uit naar de spelers die het in 2018 makkelijk gaan maken, de oorlog om goedkoop heeft alleen maar verliezers.